بطور سنتی و تا سال 1990 بلغارستان یک کشور با اقتصاد کشاورزی بوده است ولی اکنون به یک کشور نیمه صنعتی تبدیل شده است. در حال حاضر بخش کشاورزی 3/2% از تولید ناخالص داخلی و 6/3% از نیروی کار را در خود جای داده است. مهمترین محصولات کشاورزی آفتابگردان، تنباکو ، گندم، ذرت، جو و یونجه است. حدود 46% از مساحت بلغارستان را زمینهای کشاورزی تشکیل می دهد. همچنین بلغارستان از ظرفیت بالای مراتع برخوردار است که در حال حاضر به صورت دست نخورده و استفاده نشده باقی مانده است. تا دهه 1990 بلغارستان دارای بخش قابل توجه دامداری و تولیدات لبنیاتی بود که بخشی از این ظرفیت ها همچنان در سطوح کمتر وجود دارند.
بخش صنعت 21/6% از تولید ناخالص داخلی و 30/1% از نیروی کار را در اختیار دارد. بخش های مهم صنعتی شامل صنایع متالوژی، صنایع شیمیایی و صنایع ماشین سازی می باشند که حدود 14% تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده اند. با این حال پویاترین بخش های صنعت که با سرعت بالاین در حال رشد هستند صنایعی مانند صنایع نساجی، داروسازی، آرایشی و بهداشتی، ارتباطات سیار و راه دور و نرم افزار هستند.
بلغارستان از جمله کشورهایی در اروپاست که مواد معدنی قابل توجهی دارد. مواد مهم معدنی این کشور عبارتند از: بوکسیت، مس، سرب، روی، زغال سنگ، زغال قهوه ای و سنگ آهن.
مهمترین بخش اقتصاد بلغارستان بخش خدمات است که 61/5% از تولید ناخالص داخلی و 63/7% از نیروی کار را در اختیار دارد. بیماری کرونا بیشتری آسیب را به بخش گردشگری وارد کرد و سهم این بخش را در تولید ناحالص داخلی کاهش در سال 2020 کاهش داد. پیش بینی می شود این بخش در سال 2021 نیز تا اندازه ای تحت تاثیر این بحران باشد. البته این بستگی به اندازه همه گیری این بیماری و سرعت واکسیناسیون در این کشور دارد. گردشگری با بیش از 12.1% از تولید ناخالص داخلی و 13% از اشتغال، سهم بزرگی در خدمات دارد.
برخی از ویژگی های دیگر اقتصاد بلغارستان شامل موارد زیر می شود:
برخی از ویژگی های دیگر اقتصاد بلغارستان شامل موارد زیر می شود:
- بلغارستان رتبه 36 بزرگترین اقتصاد آزاد بر اساس اعلام بانک جهانی
- بلغارستان با نمره آزادی اقتصادی 70.2 در رده 36 شاخص در سال 2020 قرار دارد.
- در این شاخص در بین کشورهای اروپا رتبه بلغارستان در ردیف 19 قرار دارد. امتیاز آن، کمی بیش از میانگین منطقه ای و بسیار بالاتر از میانگین جهانی است.
- اما در بلغارستان حقوق مالکیت به خوبی محافظت نمی شود. در میان کشورهای اتحادیه اروپا بلغارستان کمترین امتیاز از حیث پایبندی و رعایت قوانین و بالاترین امتیاز از نظر فساد را از نظر سازمان شفافیت بین المللی دارد.
- نرخ مالیات بر درآمد فوری 10% است. مالیات های دیگر شامل مالیات بر ارزش افزوده و املاک است. بلغارستان در میان کشورهای اتحادیه اروپا دارای پایین ترین سطوح مالیاتی، هزینه های تامین اجتماعی و دارای پایین ترین سطح هزینه های تملیک و اجاره املاک است.
- هزینه های دولت بلغارستان طی سه سال گذشته معادل 6% از تولید ناخالص ملی کشور بوده است و مازاد بودجه بطور متوسط 0.8% از تولید ناخالص ملی بوده است.
- میانگین نرخ تعرفه اعمال شده با وزن تجاری (معمول بین اعضای اتحادیه اروپا) 1.8% است. بر اساس گزارشات، 637 اقدام غیرتعرفه ای با دستور اتحادیه اروپا در حال اجراست. بلغارستان 116 مانع تعرفه ای ویژه کشور دارد.
- موانع اداری و نظارتی همچنان مانع از سرمایه گذاری است. بخش مالی توسعه نیافته ولی نسبتا پایدار است.
- بلغارستان در سال 2007 به اتحادیه اروپا پیوست و همانند دیگر کشورهای اتحادیه، تحت تاثیر بحران 2009-2012 قرار گرفت. با این حال رشد تولید ناخالص داخلی از سال 2014 افزایش یافته و در سال 2019 به 3.4% رسید. در نتیجه بحران کرونا، در سال 2020 بلغارستان (بر پایه برآوردهای مختلف) 4 الی 7% رشد منفی را تجربه نمود. پیش بینی ها حاکی است در سال 2021، در صورت مدیریت بحران کرونا، بلغارستان رشد اقتصادی 2.5 الی 3.1 درصدی خواهد داشت و احتمالا در سال 2022 به سطوح اقتصادی سال 2019 بازخواهد گشت.
- سطح بدهی ناخالص خارجی در پایان 2020 به 38/455 میلیارد یورو رسیده است.
- در سال 2020 در نتیجه شیوع بیماری کرونا، نرخ بیکاری در بلغارستان به 8% رسید، در حالیکه در سال 2019 نرخ بیکاری به کمتر از 5% رسیده بود.
بلغارستان بعنوان کشوری که عضو اتحادیه اروپاست همانند همه کشورهای دارای نقاط ضعف و قوتی است که توجه به آنها می تواند افراد و شرکتهای علاقمند به کار با این کشور را در اتخاذ تصمیمات کمک نماید. این نقاط ضعف و قوت را به شرح زیراعلام کرده است:
نقاط قوت
- شرایط مناسب آب و هوایی و منابع طبیعی برای توسعه کشاورزی و گردشگری
- میراث فرهنگی و تاریخی غنی
- فضای اقتصاد کلان نسبتاً پایدار و مالیات های مستقیم پایین تر
- سیاست مالی منطقی و قابل پیش بینی
- نسبت بالای جمعیت با تحصیلات متوسطه و عالی
- در دسترس بودن محققان واجد شرایط در علوم ، کامپیوتر و علوم اطلاعات و پزشکی
- تفاوت نسبتاً کم در میزان اشتغال زن و مرد
- وجود سیستم کمک های اجتماعی برای گروه های محروم
- درجه بالایی از ساخت و ساز و تراکم زیرساخت های حمل و نقل موجود و سطح بالایی از برق رسانی در حمل و نقل ریلی
- سیستم آبرسانی به خوبی توسعه یافته 99٪ مردم و کیفیت خوب آب آشامیدنی را پوشش می دهد
- سطح بالای ساخت سیستم انتقال قدرت و اتصال خوب با همسایه کشورها
- صنعت سبک توسعه یافته
- بخش خدمات به خوبی توسعه یافته
- نرخ رشد بالای بخشهای دانش فشرده اقتصاد
- شبکه توزیع یکنواخت شهرها در سراسر کشور
نقاط ضعف
- عدم وجود یک سیاست ملی برای انطباق با تغییرات اقلیمی
- روند نامطلوب جمعیتی
- کیفیت پایین خدمات بهداشتی و دسترسی دشوار به چنین خدماتی
- زیرساخت های بهداشتی قدیمی با توزیع نامتعادل
- امکانات آموزشی منسوخ و کیفیت پایین آموزش
- فعالیتهای تحقیقاتی و نوآوری با کیفیت پایین و شدت کم
- نسبت زیادی از ترک تحصیل در سنی که تحت آموزش اجباری مدرسه قرار دارند
- سطح پایین مشارکت عمومی در اشکال مختلف یادگیری مادام العمر
- خطر فقر بالا و مشکلات اجتماعی قابل توجه
- درآمد کم جمعیت
- فعالیت اقتصادی نسبتاً کم جمعیت در سن کار
- بهره وری نیروی کار نسبتاً کم و بهره وری منابع اقتصاد
- نارضایتی از شرایط و سطح نگهداری زیرساخت های حمل و نقل موجود
- درصد نسبتاً کم بزرگراه ها در شبکه راه های ملی
- درجه بالایی از استهلاک شبکه های آبرسانی و تلفات زیاد آب در این شبکه ها
- امکانات کافی برای جمع آوری و تصفیه آب آشامیدنی و فاضلاب و تصفیه پسماند
زیر ساخت
- فرسوده بودن زیرساخت های انرژی و تلفات زیاد انرژی در انتقال و توزیع
- وابستگی زیاد به واردات منابع و انرژی و تنوع پایین انرژی وارداتی
منابع
- بهره وری کم انرژی در صنعت و خانوارها
- هزینه های تحقیق و توسعه کمتر در اقتصاد
- عدم دسترسی به اینترنت باند پهن در قلمرو قابل توجهی از کشور
- سطح پایین تولید کالاها با ارزش افزوده بالا
- جهت گیری کالای توریستی به سمت بخش کم درآمد بازار جهانگردی
- اختلافات قابل توجه درون منطقه ای بین مناطق روستایی و شهری
تهدیدات
- تعمیق روندهای نامطلوب جمعیتی و تقویت تأثیر منفی آنها بر بازار کار و سیستم های اجتماعی
- دشواری ورود افراد به سیستم آموزشی برای ورود به بازار کار به دلیل کیفیت پایین سیستم آموزشی
- تخریب وضعیت بهداشتی مردم
- حاشیه نشینی درصد زیادی از جامعه
- کمبود معلم واجد شرایط ، پرسنل علمی و پزشکی به دلیل جذابیت کم این حرفه ها در کشور
اعمال مجازات توسط اتحادیه اروپا در صورت عدم انجام تعهدات در حوزه محیط زیست
- خطر خسارات قابل توجه در صورت بروز بلایای طبیعی و حوادث ناشی از زیرساخت های نامناسب نگهداری شده.
- چالش های ناشی از تغییر اقلیم
- افزایش چشمگیر قیمت مواد غذایی به دلیل تغییرات آب و هوا و گسترش صنعت سوخت های زیستی در سراسر جهان
- افزایش چشمگیر قیمت منابع (از جمله منابع انرژی) و سهم آنها در هزینه های صنعتی تولید
- از دست دادن بازارهای شرکت های بلغاری به دلیل رقابت کشورهای خارج از اتحادیه اروپا
- از دست دادن بازارهای اپراتورهای تور بلغارستان به دلیل افزایش رقابت جهانی بین مقاصد گردشگری
- تعمیق اختلافات بین منطقه ای و درون منطقه ای
- کاهش جمعیت مناطق وسیع کشور